Het is maandagochtend. Ik zit met mijn laptop op schoot, een kop thee in de buurt, en ik probeer de woorden te vinden voor dit blogbericht. Niet omdat het moet. Maar omdat ik voel dat het helpt. Schrijven brengt me rust. Als ik overspannen ben of het allemaal even niet meer weet, keer ik terug naar iets wat me zin geeft, iets waar ik me veilig bij voel. En net dat gevoel – die veiligheid, die ruimte om gewoon te zijn wie ik ben – dat is de reden waarom ik dit schrijf.
Psychologische veiligheid is geen modewoord. Het is een fundamentele bouwsteen voor elke gezonde werkplek. Zeker binnen een groepspraktijk, waar mensen intens samenwerken, elkaar moeten kunnen vertrouwen, en waar kwetsbaarheid vaak aan de orde van de dag is.
Wat is psychologische veiligheid eigenlijk?
Psychologische veiligheid is de overtuiging dat je jezelf kan zijn binnen een team, zonder bang te zijn voor negatieve gevolgen. Dat je fouten mag maken, je mening mag delen, vragen mag stellen, feedback mag geven en ontvangen – zonder schaamte of angst.
Het is dat gevoel dat je collega je niet raar aankijkt als je zegt dat je je even niet oké voelt. Dat je mag twijfelen. Dat je mag leren.
Op een werkvloer zonder psychologische veiligheid gaan mensen zich inhouden. Ze verstoppen hun ideeën, vermijden confrontatie, slikken hun mening in. De energie die dan verloren gaat, is gigantisch.
De kracht van psychologische basisbehoeften
Wat maakt dat iemand zich psychologisch veilig voelt? Hier komt de zelfdeterminatietheorie in beeld, een psychologische theorie over motivatie en welzijn die zich baseert op drie basisbehoeften: autonomie, betrokkenheid en competentie.
Autonomie betekent dat je het gevoel hebt dat je keuzes kan maken, dat je werk zinvol is, en dat je daar op jouw manier invulling aan mag geven.
Betrokkenheid gaat over verbondenheid met anderen. Werken met mensen waar je energie van krijgt, waar je je veilig bij voelt, waar je mag lachen en ook huilen.
Competentie verwijst naar het gevoel dat je ergens goed in bent of beter in mag worden. Dat je talenten gezien worden. Dat fouten maken niet afgestraft wordt, maar een onderdeel is van groei.
“Psychologische veiligheid is zowel de oorzaak als het gevolg van het vervuld zijn van deze basisbehoeften. Ze zijn met elkaar verweven als een stevig web waar je team op kan rusten.”
Van visie naar veiligheid: de rol van de praktijkhouder
Een gemotiveerde medewerker is niet iemand die gewoon hard werkt. Het is iemand die begrijpt waarom jouw praktijk bestaat. Die de “why” (denk aan Simon Sinek) voelt, deelt en uitdraagt. Iemand die werkt in omstandigheden die zijn of haar autonomie, betrokkenheid én competentie voeden.
Dat begint bij jou als praktijkhouder. Niet met controle, maar met vertrouwen. Niet met pushen, maar met luisteren. Niet met perfectie, maar met menselijkheid.
- Stel jezelf kwetsbaar op. Humanize.
- Vertel bij de check-in hoe moeilijk je ochtend was – “Ik heb drie pubers in huis die elk uit bed en op bestemming moeten geraken. De ochtend lijkt altijd uren te kort te hebben, ik loop maar te bevelen en op te jagen. En toen viel mijn koffie ook nog om in de auto.”
- Deel de dingen die je lastig vindt, de dingen waar je ook in groeit.
- Benoem gedeelde pijnpunten: “Soms lijkt het alsof we alles tegelijk moeten kunnen. Herkenbaar?”
- Geef ruimte om te praten over wat iemand écht nodig heeft.
Zo maak je van je team geen verzameling collega’s, maar een gemeenschap van mensen die op elkaar kunnen bouwen.
Praktijkvoorbeelden: kleine stappen, grote impact
- Een collega trekt zich terug en is stiller in overleg. Ga niet meteen invullen, maar nodig uit tot gesprek: “Ik merk dat je de laatste tijd wat meer op de achtergrond blijft. Klopt dat? Wil je daar iets over delen?”
- Een nieuw teamlid weet zijn plek nog niet goed te vinden. Check in: “Wat heb jij nodig om je hier op je gemak te voelen?” Geef een buddy, laat hen kennismaken met je praktijkwaarden.
- Je merkt spanning in het team. Durf het te benoemen zonder oordeel: “Ik voel dat er wat spanning hangt, klopt dat? Laten we samen kijken welke behoeften misschien niet vervuld zijn.”
- Je team botst op grenzen. Vraag: “Wat geeft jou energie in je werk? En wat vreet die energie net op?”
5 actiepunten voor meer psychologische veiligheid in jouw praktijk
- Start met jezelf. Benoem je eigen kwetsbaarheden, toon menselijkheid. Jij zet de toon.
- Voer het check-in moment structureel in. Begin elke vergadering met een korte persoonlijke check-in.
- Maak de drie basisbehoeften bespreekbaar. Hang ze uit op kantoor. Gebruik ze als reflectiekader in gesprekken.
- Creëer een feedbackcultuur. Maak feedback geven én ontvangen laagdrempelig en verbindend.
- Herinner je team aan het gedeelde ‘waarom’. Laat je visie leven, wees daar helder en warm in.
“Psychologische veiligheid is zowel de oorzaak als het gevolg van het vervuld zijn van deze basisbehoeften. Ze zijn met elkaar verweven als een stevig web waar je team op kan rusten.”
En ja, het vraagt oefening. Het vraagt tijd. Maar de opbrengst is zo waardevol: een team dat zich gezien, gehoord en gedragen voelt. En dat begint… bij jou.
Wil je hierover in gesprek gaan? Of dit in jouw praktijk verankeren? Onze inbox staat altijd open.