Soms zit je tegenover een cliënt die ‘alles’ al geprobeerd heeft: minder werken, meer bewegen, beter plannen, vaker “nee” zeggen, strakker focussen. En toch blijft de spanning terugkomen. Niet omdat de interventies op zich verkeerd waren, maar omdat ze los van elkaar staan. Holistisch coachen verbindt die losse puzzelstukken tot één betekenisvol geheel. Je kijkt niet alleen naar klachten, maar naar het samenspel van lichaam, denkprocessen, relaties en context. In dit artikel scherpen we dat kader aan zonder vaag te worden, we laten zien hoe je het bio-psycho-sociale perspectief vertaalt naar werkbare micro-acties en we zoomen in op wat dit vraagt van ons als zorgverleners. Je krijgt compacte tools, casusvoorbeelden en reflectievragen die de kwaliteit van je werk merkbaar verhogen en tegelijk mild zijn voor je eigen draagkracht.
Wat is holistisch coachen? (scherp en concreet)
Holistisch coachen is geen verzamelbak van “ook nog dit en dat”, maar een systematische manier van kijken en handelen. Het vertrekt vanuit één leidende vraag: Welke samenhang mis ik als ik enkel op symptoomniveau stuur? Je benadert het functioneren van je cliënt als een dynamisch systeem waarin biologische processen (zenuwstelsel, slaap, voeding, beweging), psychologische patronen (gedachten, emoties, waarden, coping) en sociale/contextuele factoren (hechtingsgeschiedenis, rollen, werkdruk, cultuur, financiën) elkaar continu beïnvloeden.
Het doel is dus niet “alles tegelijk aanpakken”, maar juist kleine, context-kloppende ingrepen kiezen die het systeem in een gunstige beweging brengen.
Bio-psycho-sociaal, maar dan praktisch
- Bio: Hoe gereguleerd is het zenuwstelsel op dit moment? Denk aan arousal, slaapkwaliteit, ritme, prikkelbalans, basale beweging.
- Psycho: Welke denkpatronen en emoties kleuren de situatie? Welke waarden wil de cliënt geleefd zien in het dagelijks handelen?
- Sociaal/context: Welke relaties en rollen versterken of belemmeren herstel? Hoe spelen teamcultuur, workload, economische druk en (on)veiligheid mee?
Mini-tool: 5-minuten intake-scan
Teken drie kolommen (Bio/Psycho/Sociaal). Laat de cliënt per kolom één concrete sterkte en één knelpunt benoemen, plus één haalbare micro-actie (binnen 48 uur uitvoerbaar). Dat dwingt tot focus en voorkomt dat je verzuipt in lijsten.
Psychologische basisbehoeften als kompas (Zelfdeterminatietheorie)
Holistisch coachen wint aan kracht zodra je systematisch toetst op Autonomie, Competentie en Verbondenheid. Een werkafspraak die autonoom voelt, een taak die als haalbaar wordt ervaren en een context waarin iemand zich gezien weet, is vaak het verschil tussen een goede intentie en duurzaam gedrag.
Mini-tool: Behoeftemeter (0–10)
Scoor per behoefte: Hoe gevoed is dit domein in de voorbije week? Kies vervolgens één micro-actie per laagst scorende behoefte. Voorbeeld: bij lage autonomie → “Ik plan donderdag 30 minuten eigen werktijd, ononderbroken.”
Hechting en psychologische veiligheid (korte DMM-duiding)
Geen duurzame verandering zonder relationele veiligheid. Vanuit DMM-inzichten kijk je naar waar (en hoe) iemand veiligheid regelt: door te over-controleren, te vermijden, te pleasen of net te escaleren. Je interventies worden precisiewerk als je door die bril observeert: Wat helpt dit systeem om zich net iets veiliger te voelen, zodat het meer flexibiliteit toelaat?
Mini-tool: Veiligheidsladder
Vraag: “Wat heb jij nodig om je in dit gesprek één trede veiliger te voelen?” Denk aan: duidelijkheid over agenda, pauzeknop, toestemming om te twijfelen, samenvatten wat je hoort, of visueel werken i.p.v. uitsluitend praten.
Wat levert holistisch coachen op voor de cliënt?
Sneller betekenisvolle hypotheses i.p.v. symptoombestrijding
Door domeinen naast elkaar te leggen, ontdek je verbindingen die je met enkelvoudige interventies had gemist. Slaapproblemen blijken soms minder gebaat met nog een app en meer met een gesprek over ploegendiensten, verwachtingen van collega’s en de angst om “lastig” te zijn.
Micro-doelen die vol te houden zijn
Holistisch werken is niet “meer doen”; het is preciezer doen. Je formuleert doelen op gedragsniveau, gekoppeld aan de context waarin ze moeten gebeuren. “Elke dag mediteren” wordt dan: “Ma–wo–vr vijf minuten adempauze vóór ik mijn laptop open.” Kleine doelen, duidelijke ankers.
Casus: Emma (29)
Emma meldt zich met piekeren, hoofdpijn en energie-schommelingen. Ze doet al veel “goede dingen”, maar ze voelt geen grip.
Bio: onregelmatig slaapritme door mails laat op de avond; hoofdpijn rond 11u.
Psycho: perfectionistische normen, zwart-witdenken rond “goed werk leveren”.
Sociaal/context: onduidelijke taakafbakening; collega die spontaan werk doorschuift.
Interventies (4 weken):
Slaap-anker: elke avond 22:15 schermvrij; één rustige activiteit.
Adem-reset: om 10:55 en 14:55 een timer (60 sec. zucht-ademhaling).
Waardenkaart: koppel “zorgvuldigheid” aan realistische kwaliteitscriteria.
Gesprek op werk: vraag om heldere takenlijst met prioriteiten per week.
Resultaat: vlottere inslaap (van 45 naar ±20 min), hoofdpijn minder frequent, twee keer “nee” gezegd met vooraf besproken alternatief, piekermomenten korter en minder verlammend.
Reflectievraag voor de lezer: Op welk domein (Bio/Psycho/Sociaal) neig jij te veel te focussen bij dit soort casussen, en wat zou een evenwichtige micro-stap zijn?
Wat levert holistisch coachen op voor de cliënt?
Holistisch werken is niet “meer doen”; het is preciezer doen. Je formuleert doelen op gedragsniveau, gekoppeld aan de context waarin ze moeten gebeuren. “Elke dag mediteren” wordt dan: “Ma–wo–vr vijf minuten adempauze vóór ik mijn laptop open.” Kleine doelen, duidelijke ankers.
Zelfregulatie en je “venster van verdraagzaamheid”
Voor je cliënt is jouw regulatie voelbaar. Een korte arriveer-routine voor en een afrondingsritueel na elke sessie maakt verschil.
Sessie-ritueel (2 minuten):
- Arriveren (30 sec): drie rustige uitademingen, schouders los.
- Afstemmen (20 sec): formuleer één intentie: “Vandaag wil ik vooral nieuwsgierig zijn.”
- Afronden (60 sec): noteer 3 bullets: wat werkte, waar zat frictie, wat volgt.
Grenzen, ethiek en doorverwijzen
Holistisch betekent niet “ik doe alles zelf”. Het is juist erkennen dat sommige puzzelstukken expertise vragen buiten jouw scope. Heldere doorverwijs-routes en een netwerk (arts, psychiater, diëtist, kinesitherapeut, maatschappelijk werker) maken je werk lichter en veiliger.
Reflectie: Waar heb ik de neiging te blijven trekken terwijl samenwerking logischer is?
Lean werken in sessies: maximaal waarde, minimaal verspilling
Ook gesprekken kennen “waste”: te veel informatie, te veel doelen ineens, vage vervolgstappen.
Mini-tool: 1-pagina sessiecanvas
- Vraag: Wat is vandaag belangrijk?
- Hypothese: Waar zit de hefboom (Bio/Psycho/Sociaal/Behoeften/Veiligheid)?
- Interventie: Welke één micro-actie testen we tot volgende keer?
- Observatie: Waaraan merk je effect? Hoe ga je dat bijhouden?
- Vervolg: Wat als het niet lukt? (noodplan/alternatief).
Intervisie als kwaliteitsanker
Intervisie helpt om blinde vlekken en aannames zichtbaar te maken. Niet om te oordelen, wel om je denkkracht te verfijnen. Veelvoorkomende valkuilen: in de redderrol schieten, te snel willen fixen, of je eigen thema’s vermengen met die van de cliënt.
Mini-tool: Intervisiekaart
- Aanname: Welke veronderstelling stuurde mijn handelen?
- Bewijs: Wat zag/hoorde ik écht? Wat vulde ik in?
- Alternatief: Welke andere hypothese is plausibel?
- Experiment: Wat test ik volgende keer?
Uitnodiging: wil je hiermee oefenen in een veilige, professionele setting? Sluit aan bij onze maandelijkse online intervisie voor praktijkhouders.
Veelgemaakte misverstanden (myth-busting)
“Holistisch is zweverig.”
Nee. Het is systematisch kijken naar samenhang en kiezen voor kleine, toetsbare stappen. Je werkt met observaties, hypotheses en experimenten.
“Holistisch is alles tegelijk.”
Integendeel. Je kiest één hefboom die het systeem in beweging zet. Minder doen, maar precies goed.
“Holistisch is therapie.”
Coaching heeft een duidelijke scope rond functioneren en gedrag in de actualiteit. Je werkt samen met therapeuten en artsen waar nodig; holistisch is óók zorgvuldig doorverwijzen.
Wanneer wél/niet inzetten en hoe samenwerken
Wel inzetten bij:
- terugkerende patronen waar enkelvoudige tips niet beklijven;
- gedragsverandering die een context-aanpak vereist (werk, gezin, team);
- cliënten die willen leren, experimenteren en reflecteren.
Niet (alleen) inzetten bij:
acute crisis of risico op zelfbeschadiging;
ernstige verslavings- of eetproblematiek zonder medisch/therapeutisch kader;
somatische klachten die niet gescreend zijn.
In deze gevallen werk je holistisch in samenwerking met de juiste disciplines.
Mini-toolkit (gratis download)
- Intake-scan Bio/Psycho/Sociaal — overzicht op één pagina.
- Behoeftemeter (SDT) — scoor A-C-V en kies micro-acties.
- Veiligheidsladder — expliciete afspraken rond relationele veiligheid.
- Sessiecanvas + weekreflectie — kort, concreet en vol te houden.
CTA: Download de Holistisch Coachen Toolkit (gratis) en gebruik de sjablonen meteen in je volgende gesprek.
Samenvatting en volgende stap
Holistisch coachen is een manier van werken die samenhang zichtbaar maakt en daardoor kleine, haalbare stappen oplevert met groot effect. Je kijkt door drie lenzen (Bio, Psycho, Sociaal), je stemt af op basisbehoeften en relationele veiligheid, en je gebruikt je eigen regulatie en procesdiscipline als instrument. Het resultaat is merkbaar: minder losse tips, meer precieze interventies; minder frustratie, meer voortgang.
Klaar om dit concreet te maken?
- Toolkit: start met de gratis Holistisch Coachen Toolkit.
- Verdieping hechting: lees het E-book Hechting in de praktijk en ontdek hoe veiligheid verandering mogelijk maakt.
- Voor starters: download het gratis E-book: De 5 meest gemaakte fouten bij het starten van je praktijk en vraag de Checklist Start je eigen praktijk aan.
- Samen reflecteren: sluit aan bij onze online intervisie voor praktijkhouders.
Reflectievragen per deel (overzicht)
- Definitie: Wat zie ik nog níét als ik naar deze cliënt kijk?
- SDT: Welke behoefte is ondervoed, en welke micro-actie past bij deze week?
- Veiligheid: Wat maakt dit gesprek één trede veiliger?
- Cliëntresultaat: Welk domein overstijgend micro-doel kan morgen al?
- Zorgverlener: Waar wil ik minder doen maar preciezer?
- Samenwerking: Met wie moet ik vandaag bellen om dit echt rond te krijgen?
FAQ (helpt voor rich results)
Wat is holistisch coachen in eenvoudige woorden?
Het is een manier van werken waarbij je lichaam, psyche en context samen bekijkt en één kleine stap kiest die het geheel vooruit helpt.
Hoe verschilt holistisch coachen van therapie?
Coaching focust op functioneren en gedrag in het hier-en-nu en werkt met experimenten; therapie gaat dieper in op psychopathologie en behandelkaders. Samenwerken is de norm wanneer dat nodig is.
Welke tools gebruik je?
Een intake-scan per domein, een Behoeftemeter (Autonomie-Competentie-Verbondenheid), een Veiligheidsladder voor relationele afspraken en een 1-pagina sessiecanvas.
Wanneer verwijs je door?
Bij acute crisis, vermoeden van ernstige stoornissen, medische onduidelijkheid of wanneer jouw scope overschreden wordt. Holistisch is óók tijdig doorverwijzen.
Wat levert het mij als zorgverlener op?
Meer rust in je proces, meer precisie in je interventies en minder verspilling van tijd en energie. Je werkt dieper, maar niet zwaarder.