Denk je: Knutselen dat is niets voor mij?

Vraag je je af hoe zo een creatieve sessie er uit ziet? Wat er dan zoal gebeurd? Veel mensen denken bij kunst en therapie al te vaak dat dit ook wil zeggen dat je creatief en handig moet zijn en dat het enkel voor kinderen is. Het is waar dat kinderen en knutselen vaak hand in hand gaan. Zo kunnen  ze zich uiten, leren ze vaardigheden en ontdekken ze talenten. Eens we volwassen worden is het in onze cultuur ingebed dat wie geen talent heeft voor kunst of andere creatieve expressievormen er beter ver van weg blijft. we stoppen met zingen, dansen, tekenen, schilderen, muziek maken, schrijven,… omdat we er van overtuigd zijn dat we toch niet creatief zijn.

Ik beloof je dat je geen speciale talenten of vaardigheden nodig hebt om te kunnen genieten van kunst. Sterker nog, ik ben er van overtuigd dat je er voor jezelf heel wat kan uithalen.

Ik wil jullie graag voorstellen aan Marthe en haar eerste kennismaking met een creatieve sessie. Dit begon heel onzeker, maar groeide uit tot de eerste stappen in zelfinzicht.

Creatieve therapie technieken worden ingezet bij elke leeftijd, je bent nooit te jong of te oud om de voordelen van deze werkvorm te mogen ondervinden. Zo zullen creatieve werkvormen ingezet worden om tal van therapeutische doelen te behalen, dit kan gaan over omgaan met moeilijke gevoelens, traumaverwerking, angsten,…

Ikzelf als creatief coach vertrek steeds vanuit de gewenste situatie en de doelen die we vooropstellen. Zo zal ik de creatieve werkvormen veeleer gaan inzetten om kinderen, jongeren en volwassenen te laten stilstaan bij hun huidige barrières. De zaken die hen tegenhouden om de doelen die ze voor zichzelf stellen te bereiken. Dit kan gaan over een positiever zelfbeeld ontwikkelen, eigen talenten opsporen, stilstaan bij doelen, zaken afsluiten, omgaan met anderen,…

Het is mooi om te zien hoe het zelfvertrouwen groeit naarmate men bezig is. Aanvankelijk wordt er heel vaak gezegd: “Ik kan dat niet, ik ben niet creatief!” Na het afronden van de opdracht ontdekken ze bij zichzelf een gevoel van tevredenheid en opluchting. Het is nooit het eindproduct die belangrijk is, maar wel het proces die je doormaakt en de obstakels die je overwint.

Elke creatieve coach heeft een eigen unieke manier van werken en ook elke cliënt vraagt een eigen unieke benadering.  Ik ga tijdens het intakegesprek samen een traject uitzetten en bespreek de verschillende werkvormen en mogelijkheden. Velen kunnen dan al zeggen waar ze voor open staan. De ene persoon werkt graag op papier met potlood, stift of verf. De ander neemt liever de ruimte in en gaat iets creëren. Waar weer iemand anders heel sterk kan zijn in woorden, en met schrijfopdrachten hele mooie creaties maakt. Soms is het aanvankelijk nog niet bepaald en dan gaan we samen op zoek naar waar de interesses liggen en sturen we bij. Het is hierbij ook belangrijk om geleidelijk aan uit de comfortzone te komen en de eigen grenzen letterlijk en figuurlijk te verleggen.

Ik wil jullie graag eens een inkijk geven in hoe het creatief coachingsproces van Marthe (17) er uitziet. Marthe is een jongedame die zich al een hele tijd niet zo goed in haar vel voelt. Ze kampt met een laag zelfbeeld, is heel onzeker en heeft faalangst. (Marthe is een fictief karakter om de privacy van mijn cliënten te respecteren)
Tijdens het intakegesprek gaan we het ‘probleem’ beschrijven en verduidelijken. Er komen ook een aantal zaken aan bod om een beeld te krijgen van de leefwereld van Marthe. Zo komen we te weten dat Marthe een grotere zus heeft die reeds op de universiteit gaat studeren. Dat haar mama en papa gescheiden zijn en dat ze het heen en weer verhuizen eigenlijk helemaal niet leuk vindt. Marthe leest graag en luistert graag naar muziek. Haar lievelingsvakken op school zijn geschiedenis en Engels, ze heeft een hekel aan wiskunde. Maar dat kan ook aan de leerkracht liggen, aldus Marthe. Ze heeft één beste vriendin, Suzan, waar ze al sinds de lagere school mee samen in de klas zit. Nu moeten ze volgend schooljaar een studiekeuze doorgeven en is de kans groot dat ze elk een andere weg zullen inslaan. Dit maakt Marthe onzeker.
We bepalen het doel die we wensen te bereiken tijdens het komende traject. Marthe wil zelfverzekerder zijn, zelf beslissingen kunnen nemen en durven zeggen wat ze denkt en voelt.

Tijdens de eerste sessie start ik met de boodschap dat het niet de bedoeling is om iets perfect te maken. Fouten en rare uitschuivers zijn normaal. Het is niet de bedoeling om iets te maken die je kan tentoonstellen (dat mag wel). Het doel van het knutselen en creatief proces is om de verschillende onderdelen van het brein aan te spreken. Zo zal het gebruik van fantasie en metaforen helpen om nieuwe perspectieven te bieden en problemen te bekijken en op te lossen vanuit een andere invalshoek.

Terug naar Marthe, die heel onzeker aan de werktafel staat voor de eerste echte sessie. “Wat mag ik nu verwachten? Ga ik het wel kunnen? Wat als ik het niet goed doe?” Het eerste moment is het altijd nodig even gerust te stellen en dan gewoon aan de slag gaan. Veel woorden zijn niet nodig, die vergroten heel dikwijls de onzekerheid. Alzo starten we met de eerste creatieve opdracht. Ik leg een groot blad papier klaar (ik laat haar kiezen tussen een A3 of een A2), tijdschriften, een schaar en lijm. Gedurende de hele eerste sessie is het de bedoeling het blad te vullen met alles dat haar aanspreekt. De opdracht is: “stel je zelf voor aan de hand van een collage.” Marthe begint met het onzeker openslaan van het eerste boekje die er ligt, een campinggids, bladert er wat door, maar vind niets. Ze kijkt me aan, pakt het volgende boekje, een jongerenmagazine, na enkele bladzijden pakt ze haar schaar en knipt een foto uit. Ze bladert verder, meer en meer foto’s en woorden worden op tafel gelegd. Ondertussen ontdooit ze en begint ook voorzichtig te vertellen. Soms stel ik ook een vraag over een foto of woord. Maar telkens met de veilige afspraak dat ze enkel vertelt wat ze zelf wilt vertellen en dat het helemaal niet erg is om ergens niet op te willen antwoorden. Marthe toont zich tegen het einde van de sessie al een stuk spontaner. “Oei, ik ben niet klaar geraakt.” “Dat is niet erg, we doen gewoon de volgende keer verder, misschien heb je leuke foto’s of quotes thuis die je er graag wilt bijhangen? Breng ze gerust mee.” Ik vraag haar ook hoe het voor haar was, zo een creatieve sessie. “Goed.”

Je merkt dat ik tijdens deze opdracht een observerende rol opneem. Dit is om het proces  te bekijken, te helpen of bij te springen waar nodig en om mijn onverdeelde aandacht voor Marthe haar verhaal te behouden. Deze houding werkt bemoedigend, er is geen gevoel van oordeel en je hebt volledige artistieke vrijheid binnen het gekozen medium.  Nadien als we het proces bespreken zal ik mijn observaties meedelen en kunnen we hier dieper op ingaan. Zo leggen we ook de link met het vooropgestelde doel.

Wanneer Marthe de volgende keer terug komt werkt ze haar collage verder af, ze bracht een foto mee van haar en Suzan en kleefde deze centraal op haar werk. Bij het plakproces vlogen heel wat eerder gevonden foto’s en woorden aan de kant. Ook dit is een interessant gegeven en vertelt me meer over Marthe.
We hangen haar collage op en gaan er vanop afstand naar kijken. Nu stel ik procesvragen en luister ik vooral naar wat Marthe wenst te delen over haar collage, haar zoektocht, haar interesses, haar ideeën, haar gevoelens tijdens het proces, de gevoelens die bij het werk zelf horen, wat moeilijk was,… Tijdens het op afstand kijken naar haar collage komen bij Marthe herinneringen naar boven, leuke en ook minder leuke herinneringen. Zo vertelt ze hoe ze samen met Suzan op paardenkamp geweest is (foto van een paard). De foto van de frietjes (dit kleefde ze er op omdat ze dat graag eet) doen haar nu denken aan de laatste ruzie tussen mama en papa. Ze vind deze herinnering niet leuk en wil graag iets over de frietjes plakken.

Door dit evaluatieproces krijg ik belangrijke inzichten in wat Marthe bezig houdt en hoe ze naar de dingen kijkt. Ik deel vooral mijn observaties: ik merkte dat je fronste, ik merkte dat je twijfelde, ik merkte een glimlach,… en ik ga ook haar woorden herhalen en aftoetsen of ik het goed heb begrepen. Door dit proces ga je eigenlijk afstand nemen van de frustraties die er aan de oppervlakte liggen en ga je dieper, naar de kern van het gevoel.

In het geval van Marthe kwamen we tot de ‘echte’ angst van Marthe. Namelijk de schrik dat ze niet goed genoeg is en dat niemand haar graag zal zien. Laat me even verduidelijken dat dit besluit, als we het al zo mogen noemen, er niet komt door één keer een collage te maken, maar dat dit komt doorheen het traject die Marthe aflegt, met elke keer kleine beetjes die bloot komen en een plaatsje krijgen. In dit blogbericht wil ik dit graag even versnelt weergeven, om de effecten van creatieve tools te illustreren.

Zo merk je dat doorheen het traject doelen kunnen veranderen of verfijnt worden.